Światłowstręt, znany również jako fotofobia, jest stanem, w którym oczy wykazują nadwrażliwość na światło. Objawia się to dyskomfortem, bólem oczu, a czasem także łzawieniem lub bólem głowy. Chociaż samo w sobie światłowstręt nie jest chorobą, może być objawem różnych schorzeń okulistycznych, neurologicznych i ogólnoustrojowych. W tym artykule omówimy najczęstsze przyczyny, objawy oraz dostępne metody leczenia, które mogą pomóc złagodzić to nieprzyjemne dolegliwość.

Czym jest światłowstręt i jak się objawia?

Światłowstręt polega na nadwrażliwości oka na światło naturalne, sztuczne lub oba jednocześnie. U osób z fotofobią ekspozycja na światło może prowadzić do szeregu objawów, takich jak dyskomfort lub ból oczu podczas patrzenia na jasne światło, łzawienie oczu, skurcz powiek (blepharospasmus), który uniemożliwia otwarcie oczu w jasnym otoczeniu, ból głowy, często migrenowego charakteru, czy zaburzenia widzenia, takie jak rozmycie obrazu czy trudności w dostosowaniu ostrości. Objawy te mogą występować w różnym stopniu nasilenia – od łagodnego dyskomfortu po silny ból utrudniający codzienne funkcjonowanie.

Przyczyny światłowstrętu

Fotofobia może mieć wiele przyczyn, które dzielą się na okulistyczne, neurologiczne i ogólnoustrojowe. Poniżej przedstawiamy najczęstsze z nich:

Przyczyny okulistyczne:

Zapalenie spojówek, szczególnie w przypadku infekcji bakteryjnych lub wirusowych, sprawia, że spojówki stają się podrażnione i nadwrażliwe na światło. Zapalenie rogówki (keratitis), spowodowane infekcjami, urazami lub źle dopasowanymi soczewkami kontaktowymi, również może prowadzić do fotofobii. Zaćma, czyli zmętnienie soczewki oka, powoduje, że światło rozprasza się wewnątrz oka, prowadząc do nadwrażliwości. Jaskra, zwłaszcza w fazach ostrej jaskry zamkniętego kąta, może wywoływać silny ból i światłowstręt. Zespół suchego oka, wynikający z niedostatecznego nawilżenia powierzchni oka, powoduje podrażnienie, które nasila się pod wpływem światła. Uszkodzenie rogówki, na przykład w wyniku urazu, oparzeń chemicznych czy zarysowań, także jest częstą przyczyną. Inne schorzenia, takie jak oczne zapalenie błony naczyniowej (uveitis), mogą prowadzić do silnej fotofobii.

Przyczyny neurologiczne:

Migrena jest jedną z najczęstszych przyczyn światłowstrętu i objawia się nadwrażliwością na światło jako częścią napadu bólu głowy. Zapalenie opon mózgowych to poważna choroba, której jednym z objawów jest fotofobia. Wstrząśnienie mózgu, podobnie jak inne urazy głowy, może powodować przejściowe zaburzenia wrażliwości na światło. Choroby neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane czy guzy mózgu, które wpływają na drogi wzrokowe, również mogą prowadzić do światłowstrętu. Zespół pourazowy, utrzymujący się po urazie głowy, często wiąże się z nadwrażliwością na światło przez dłuższy czas.

Przyczyny ogólnoustrojowe:

Fotofobia może wynikać z różnych chorób zakaźnych, takich jak grypa, mononukleoza czy inne infekcje wirusowe, które wywołują przejściową nadwrażliwość na światło. Niektóre leki, na przykład atropina, powodują rozszerzenie źrenic i zwiększoną wrażliwość na światło. Albinizm, charakteryzujący się brakiem pigmentu w tęczówce, zwiększa przenikanie światła do siatkówki. Retinopatia cukrzycowa, związana z cukrzycą, prowadzi do zaburzeń widzenia i nadwrażliwości. Choroby autoimmunologiczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy, również mogą objawiać się światłowstrętem.

Możliwe choroby powiązane ze światłowstrętem

Światłowstręt może być objawem licznych schorzeń. Wśród najczęściej diagnozowanych znajdują się migrena, w której fotofobia często występuje jako zwiastun napadu migrenowego. Jaskra, szczególnie w ostrych epizodach, może prowadzić do silnego światłowstrętu. Zapalenie rogówki i spojówek, infekcyjne lub alergiczne, również często powoduje nadwrażliwość na światło. Zespół suchego oka, wynikający z niewystarczającego nawilżenia powierzchni oka, jest kolejną powszechną przyczyną. Zapalenie opon mózgowych wymaga pilnej diagnostyki i leczenia, ponieważ jest potencjalnie zagrażające życiu. Uszkodzenie układu nerwowego, na przykład w wyniku wstrząśnienia mózgu lub zapalenia nerwu wzrokowego, także może być powiązane z fotofobią.

Diagnostyka światłowstrętu

Aby ustalić przyczynę fotofobii, konieczne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki. Zwykle obejmuje ona:

• Wywiad lekarski – szczegółowe pytania o nasilenie objawów, czas ich występowania i potencjalne czynniki wyzwalające.

• Badanie okulistyczne – ocena przedniego odcinka oka, pomiar ciśnienia śródgałkowego oraz badanie dna oka.

W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie testów neurologicznych, szczególnie gdy podejrzewane są przyczyny związane z ośrodkowym układem nerwowym. Badania laboratoryjne, na przykład w kierunku infekcji lub chorób autoimmunologicznych, mogą dostarczyć cennych informacji. W razie potrzeby stosuje się również obrazowanie, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT), w celu wykluczenia poważniejszych schorzeń.

Metody leczenia światłowstrętu

Leczenie fotofobii zależy od jej przyczyny. W przypadku infekcji oka stosuje się odpowiednie antybiotyki lub leki przeciwwirusowe. Migrenę leczy się farmakologicznie, zarówno zapobiegawczo, jak i doraźnie. Zespół suchego oka wymaga regularnego stosowania kropli nawilżających lub żeli okulistycznych. W przypadku jaskry niezbędne są leki obniżające ciśnienie śródgałkowe, a czasem zabiegi laserowe. Zapalenie błony naczyniowej leczy się glikokortykosteroidami lub lekami immunosupresyjnymi.

W leczeniu objawowym bardzo ważne jest unikanie ekspozycji na jaskrawe światło, co można osiągnąć nosząc okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV i powłoką polaryzacyjną. Stosowanie ciemnych soczewek, takich jak soczewki fotochromowe, może również przynieść ulgę. W przypadku światłowstrętu związanego z migreną pomocne są techniki relaksacyjne i dostosowanie oświetlenia w miejscu pracy oraz w domu.