Krótkowzroczność, zwana również miopią, jest jednym z najczęstszych zaburzeń refrakcji oka, które prowadzi do niewyraźnego widzenia obiektów znajdujących się w oddali. Jest to zjawisko, które występuje coraz częściej, szczególnie w krajach rozwiniętych, i stanowi istotny problem zdrowia publicznego. 

Co to jest krótkowzroczność?

Krótkowzroczność jest wadą refrakcji, w której obraz widzianego obiektu ogniskuje się przed siatkówką, zamiast bezpośrednio na niej. Oznacza to, że oko skupia światło w niewłaściwym miejscu, co prowadzi do zamazanego widzenia na odległość, podczas gdy widzenie z bliska jest zwykle wyraźne.

Z perspektywy anatomicznej, miopia najczęściej wynika z nadmiernie wydłużonej gałki ocznej. W prawidłowo funkcjonującym oku, promienie świetlne wpadające przez rogówkę i soczewkę skupiają się dokładnie na siatkówce, co umożliwia ostre widzenie. W oku krótkowzrocznym promienie świetlne są ogniskowane przed siatkówką, co powoduje rozmazanie obrazu.

Wyróżnia się dwa główne typy krótkowzroczności:

1. Krótkowzroczność osiowa – najczęściej występująca, związana z nadmiernym wydłużeniem osi gałki ocznej.
2. Krótkowzroczność refrakcyjna – związana ze zwiększoną siłą refrakcji elementów oka, takich jak rogówka lub soczewka, nawet przy normalnej długości gałki ocznej.

Przyczyny krótkowzroczności

Rozwój krótkowzroczności jest wynikiem złożonych interakcji między czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Wpływ genetyki jest wyraźny – dzieci, których oboje rodzice są krótkowzroczni, mają znacznie większe ryzyko rozwoju tej wady wzroku. Z drugiej strony, czynniki środowiskowe, takie jak długotrwała praca z bliska (np. czytanie, korzystanie z komputera), mogą zwiększać ryzyko wystąpienia miopii, zwłaszcza u dzieci i młodzieży.

W ostatnich latach badania wykazały, że niewystarczająca ekspozycja na naturalne światło dzienne w dzieciństwie może sprzyjać rozwojowi krótkowzroczności. Wynika to z faktu, że światło dzienne stymuluje produkcję dopaminy w siatkówce, co hamuje nadmierny wzrost gałki ocznej.

Pierwsze objawy krótkowzroczności

Krótkowzroczność zwykle zaczyna się rozwijać w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania, choć może pojawić się również w wieku dorosłym. Ważne jest, aby zwracać uwagę na pierwsze objawy tej wady wzroku, ponieważ wczesna diagnoza może pozwolić na zastosowanie odpowiednich metod korekcji i zahamowanie postępu choroby.

Najczęstsze objawy krótkowzroczności obejmują:

• Niewyraźne widzenie obiektów znajdujących się w oddali – jednym z najbardziej charakterystycznych objawów miopii jest trudność w rozpoznawaniu osób, czytaniu napisów na tablicach lub ekranach znajdujących się w większej odległości.
• Mrużenie oczu – osoby krótkowzroczne często mrużą oczy, aby poprawić ostrość widzenia, co wynika z próby skupienia promieni świetlnych w bardziej korzystny sposób.
• Zwiększone zmęczenie oczu – długotrwałe próby dostosowania wzroku do niewyraźnych obiektów mogą prowadzić do uczucia zmęczenia oczu, bólu głowy oraz napięcia w okolicach skroni i czoła.
• Bliskie trzymanie obiektów – dzieci z krótkowzrocznością często trzymają książki, telefony czy tablety bardzo blisko twarzy, aby lepiej widzieć tekst lub obrazy.
• Unikanie aktywności wymagających dobrego widzenia na odległość – dzieci mogą unikać sportów, takich jak piłka nożna czy koszykówka, z powodu trudności w śledzeniu obiektów na boisku.

Diagnostyka krótkowzroczności

Diagnoza krótkowzroczności jest stosunkowo prosta i opiera się na badaniu refrakcji, czyli pomiarze zdolności oka do skupiania światła. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest autorefraktometr, który automatycznie mierzy refrakcję oka. Dodatkowo, badanie ostrości wzroku przy pomocy tablic Snellena pozwala określić stopień upośledzenia widzenia na odległość.

W niektórych przypadkach, zwłaszcza u dzieci, może być konieczne wykonanie badania po rozszerzeniu źrenic za pomocą kropli, co pozwala na dokładniejszą ocenę refrakcji.

Możliwości leczenia krótkowzroczności

Leczenie krótkowzroczności ma na celu poprawę ostrości widzenia i może przybrać różne formy, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz stopnia zaawansowania wady.

1. Korekcja okularowa – okulary korekcyjne z soczewkami rozpraszającymi (minusowymi) to najczęstsza forma leczenia krótkowzroczności. Soczewki te zmieniają drogę promieni świetlnych tak, aby skupiały się one na siatkówce, co poprawia ostrość widzenia.

2. Soczewki kontaktowe – alternatywą dla okularów są soczewki kontaktowe, które również korygują wadę refrakcji. Warto jednak pamiętać, że noszenie soczewek wymaga odpowiedniej higieny oraz regularnych kontroli u okulisty, aby uniknąć powikłań, takich jak infekcje czy uszkodzenia rogówki.

3. Ortokorekcja (ortosoczewki) – to metoda korygowania krótkowzroczności poprzez noszenie specjalnych soczewek kontaktowych w nocy. Ortosoczewki modelują kształt rogówki podczas snu, co pozwala na wyraźne widzenie w ciągu dnia bez konieczności noszenia okularów czy soczewek.

4. Laserowa korekcja wzroku – w przypadku osób dorosłych z ustabilizowaną wadą refrakcji, jedną z metod leczenia jest laserowa korekcja wzroku. Techniki takie jak LASIK czy PRK polegają na modelowaniu kształtu rogówki przy pomocy lasera, co pozwala na trwałą korekcję krótkowzroczności.

5. Soczewki fakijne – to implanty wewnątrzgałkowe, które można zastosować u osób z wysoką krótkowzrocznością, dla których laserowa korekcja wzroku nie jest odpowiednia. Soczewki te umieszcza się wewnątrz oka, przed naturalną soczewką, co koryguje wadę refrakcji.

Profilaktyka krótkowzroczności – czy da się jej zapobiec?

Choć genetyczne predyspozycje do krótkowzroczności są nieuniknione, istnieje kilka czynników środowiskowych, które mogą wpłynąć na rozwój tej wady wzroku, szczególnie u dzieci. Warto wprowadzać proste zasady, które mogą pomóc w zapobieganiu nadmiernemu postępowi miopii:

• Czas spędzony na świeżym powietrzu – regularna ekspozycja na naturalne światło dzienne może zmniejszać ryzyko rozwoju krótkowzroczności.
• Odpowiednia ergonomia pracy z bliska – ważne jest, aby dzieci i dorośli utrzymywali odpowiednią odległość od książek, ekranów komputerowych czy tabletów (minimum 30-40 cm).
• Przerwy podczas pracy wzrokowej – zaleca się robienie przerw co 20 minut

, patrząc na obiekty znajdujące się w oddali przez co najmniej 20 sekund (zasada 20-20-20).

• Regularne badania okulistyczne – wczesna diagnoza i odpowiednia korekcja mogą zapobiec pogłębianiu się krótkowzroczności.

Podsumowanie

Krótkowzroczność to powszechna wada wzroku, która znacząco wpływa na jakość życia, szczególnie u dzieci i młodzieży. Wczesna diagnoza oraz odpowiednie metody korekcji, takie jak okulary, soczewki kontaktowe czy laserowa korekcja wzroku, mogą skutecznie poprawić ostrość widzenia i zapobiec pogłębianiu się wady. Profilaktyka, w tym odpowiednia higiena pracy wzrokowej i czas spędzany na świeżym powietrzu, odgrywa istotną rolę w zapobieganiu rozwojowi krótkowzroczności.