Gradówka, znana także jako chalazion, to powszechne schorzenie okulistyczne, które dotyka powiek. Choć na pierwszy rzut oka może być mylona z jęczmieniem, gradówka jest bardziej przewlekłym i mniej bolesnym problemem. Pojawia się w wyniku przewlekłego zapalenia gruczołów Meiboma, które są odpowiedzialne za produkcję tłuszczu w filmie łzowym.

Jak powstaje gradówka?

Aby zrozumieć, jak powstaje gradówka, należy przyjrzeć się anatomii powiek i funkcji gruczołów Meiboma. Gruczoły te znajdują się na brzegach powiek i produkują wydzielinę tłuszczową, która jest istotnym składnikiem filmu łzowego. Film ten pełni rolę ochronną, nawilżając i zapobiegając nadmiernemu parowaniu łez z powierzchni oka.

Gradówka rozwija się, gdy dochodzi do zablokowania ujścia gruczołów Meiboma. Nagromadzona wydzielina tłuszczowa nie może się wydostać, co prowadzi do powstania lokalnego stanu zapalnego. W przeciwieństwie do jęczmienia, który jest zakażeniem gruczołów łojowych powieki, gradówka ma charakter przewlekły i nie towarzyszy jej zakażenie bakteryjne.

Czynniki ryzyka powstawania gradówki

Istnieje kilka czynników, które mogą sprzyjać powstawaniu gradówki, w tym:

• Choroby skóry: Osoby cierpiące na trądzik różowaty lub łojotokowe zapalenie skóry są bardziej narażone na zaburzenia gruczołów Meiboma.
• Zespół suchego oka: Zaburzenia w produkcji filmu łzowego mogą prowadzić do dysfunkcji gruczołów Meiboma.
• Zaburzenia hormonalne: Zmiany hormonalne mogą wpływać na pracę gruczołów łojowych, zwiększając ryzyko blokady.
• Niewłaściwa higiena powiek: Zaniedbanie regularnego oczyszczania brzegów powiek może sprzyjać zaleganiu tłuszczu i martwych komórek, co z kolei prowadzi do blokady.

Objawy gradówki

Gradówka manifestuje się jako niewielki, bezbolesny guzek na powiece. W początkowej fazie może być mylona z jęczmieniem, zwłaszcza gdy towarzyszy jej zaczerwienienie i obrzęk. Jednak w miarę rozwoju schorzenia, charakterystycznym objawem gradówki jest brak bólu, w przeciwieństwie do ostrego stanu zapalnego jęczmienia.

Do najczęstszych objawów gradówki należą:

• Powstanie twardego guzka na górnej lub dolnej powiece.
• Niewielkie zaczerwienienie i obrzęk wokół guzka.
• Czasem uczucie obecności ciała obcego w oku, szczególnie gdy guzek uciska na rogówkę.
• U niektórych pacjentów mogą wystąpić zaburzenia widzenia, zwłaszcza gdy gradówka jest duża i naciska na powierzchnię gałki ocznej.

Postępowanie w przypadku gradówki

Choć gradówka często ustępuje samoistnie, istnieje kilka metod, które mogą przyspieszyć proces gojenia. Kluczowe jest zrozumienie, że w odróżnieniu od jęczmienia, gradówka nie jest stanem infekcyjnym, więc stosowanie antybiotyków miejscowych rzadko jest konieczne.

Ciepłe kompresy
Podstawowym sposobem postępowania w przypadku gradówki są ciepłe kompresy, które mają na celu rozgrzanie i rozluźnienie zablokowanej wydzieliny tłuszczowej. Należy je stosować 3-4 razy dziennie przez 10-15 minut. Ciepło pomaga zmiękczyć nagromadzoną wydzielinę, co może ułatwić jej wydostanie się na zewnątrz.

Masaż powiek
Po zastosowaniu ciepłego kompresu zaleca się delikatny masaż powiek. Masaż wykonywany okrężnymi ruchami pomaga w rozprowadzeniu zalegającej wydzieliny i udrożnieniu gruczołów Meiboma. Należy jednak unikać zbyt silnego nacisku, aby nie doprowadzić do uszkodzenia tkanek.

Higiena powiek
Utrzymanie odpowiedniej higieny powiek jest kluczowe w zapobieganiu nawrotom gradówki. Zaleca się regularne przemywanie brzegów powiek specjalnymi preparatami do higieny oczu lub rozcieńczonym szamponem dla dzieci. Pomaga to usuwać nadmiar sebum, martwe komórki i inne zanieczyszczenia, które mogą prowadzić do zablokowania gruczołów.

Leczenie gradówki – farmakologiczne i chirurgiczne

W przypadku, gdy gradówka nie ustępuje pomimo stosowania domowych metod, konieczna może być konsultacja okulistyczna i leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne.

Kortykosteroidy
W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy gradówka powoduje znaczny dyskomfort lub zaburzenia widzenia, okulista może zalecić wstrzyknięcie kortykosteroidów bezpośrednio do guzka. Kortykosteroidy mają działanie przeciwzapalne, co może przyspieszyć proces gojenia.

Chirurgiczne usunięcie
Jeśli gradówka utrzymuje się przez kilka tygodni lub powiększa się, a leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów, konieczne może być jej chirurgiczne usunięcie. Zabieg ten jest prosty, przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym i polega na nacięciu powieki od wewnątrz oraz ewakuacji nagromadzonej wydzieliny.

Profilaktyka gradówki – co robić, aby nie powracała?

Zapobieganie powstawaniu gradówki opiera się na kilku prostych zasadach, które warto wdrożyć w codzienną rutynę:

• Regularne oczyszczanie powiek: Przemywanie powiek specjalnymi preparatami przeznaczonymi do higieny oczu lub rozcieńczonym szamponem dla dzieci.
• Ciepłe kompresy: Stosowanie ciepłych kompresów jako profilaktyka może pomóc w utrzymaniu drożności gruczołów Meiboma.
• Unikanie pocierania oczu: Pocieranie oczu brudnymi rękami może wprowadzać zanieczyszczenia i bakterie, które mogą prowadzić do zaburzeń gruczołów.
• Dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3: Kwasy tłuszczowe omega-3, obecne m.in. w rybach, mają korzystny wpływ na zdrowie oczu, wspomagając produkcję odpowiedniej jakości wydzieliny tłuszczowej.

Podsumowanie

Gradówka to schorzenie powiek o przewlekłym charakterze, które nie zawsze wymaga intensywnego leczenia farmakologicznego. Kluczowym elementem postępowania w jej przypadku są ciepłe kompresy oraz higiena powiek. W sytuacjach bardziej zaawansowanych może być konieczna interwencja okulistyczna. Regularne dbanie o higienę oczu oraz profilaktyka mogą znacząco zredukować ryzyko nawrotów gradówki.